اخیرا بانک مرکزی از اسکناس ۱۰ هزار تومانی رونمایی کرد. قبل از این، اسکناس ۵ هزار تومانی هم در اواخر سال ۸۵ منتشر شده بود و اسکناس ۲ هزار تومانی در اواخر سال ۸۲. اسکناس ۲ هزار تومانی اولین اسکناس بزرگ جدید منتشر شده بعد از انقلاب بود و قبل از آن بیشتر از ۳۰ سال هزار تومانی حرف اول را میزد. هزار تومانی ظاهرا اولین بار در سال ۵۰ منتشر شد. (برای تاریخ انتشار هزار و ۲۰۰۰ تومانی لینک رسمی پیدا نکردم و تاریخهایی که گفتم را این طرف و آن طرف در نت پیدا کردهام. به خاطر همین اگر اشتباه بود لطفاً اصلاح کنید.)
حالا سوالی که برای من جالب بود این بود که هزار تومانی در زمان خودش چقدر قدرت خرید داشت و ۱۰ هزار تومانی فعلی با هزار تومانی آن سالها چگونه مقایسه میشود؟ این طوری میتوانیم نتیجه بگیریم که ۱۰ هزار تومانی واقعا چقدر بزرگ است و آیا هنوز جا برای چاپ اسکناسهای بزرگتر وجود دارد؟
یک راه برای مقایسهی قدرت خرید اسکناسها، تقسیم آنها بر شاخص قیمت (یا دقیقتر، شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی، یا همان CPI) است که بانک مرکزی آن را منتشر میکند. با این تقسیم مشخص میشود که هر اسکناس در زمان انتشار خودش چقدر قدرت خرید داشته. البته خارج قسمت این تقسیم خودش شاید خیلی تعبیر سرراستی نداشته باشد، اما مقایسه این خارج قسمتها با هم است که به درد ما میخورد.
در نمودار پایین قدرت خرید اسکناسهای مختلف در سال انتشارشان را کشیدهام. (برای ۱۰ هزار تومانی هم با توجه به این که هنوز CPI کل سال ۸۹ معلوم نیست از شاخص سال ۸۸ استفاده کردم.)
خوب! فکر کنم شکل به اندازه کافی گویا هست. قدرت خرید اسکناس ۱۰۰۰ تومانی در سال ۱۳۵۰ حدود ۵۰ برابر قدرت خرید اسکناس ۱۰ هزار تومانی در سال ۸۸ بوده است. یعنی اگر بخواهیم الان اسکناسی منتشر کنیم که همان قدرت خرید ۱۰۰۰ تومانی در سال ۵۰ را داشته باشد، این اسکناس باید ۵۰۰ هزار تومانی باشد. این تفاوت بزرگ من را نسبت به این که آیا هزار تومانی واقعا در سال ۱۳۵۰ منتشر شده مشکوک میکند. به همین خاطر در نمودار پایین خاطر قدرت خرید ۱۰۰۰ تومانی در سالهای بعد را هم با ۱۰ هزار تومانی سال ۱۳۸۷ مقایسه کردهام.
این نمودار نشان میدهد که هزار تومانی تا مدتها (یعنی تا سال ۷۳) بر ۱۰ هزار تومانی غلبه داشت. اگر میخواستیم اسکناسی چاپ کنیم که با ۱۰۰۰ تومانی سال ۶۵ همزور باشد این اسکناس باید ۶۳ هزار تومانی میبود. هزار تومانی تا سال ۱۳۷۷ با ۲ هزار تومانی تقریبا همزور بود و ابهتش را حفظ کرده بود. نتیجه این بحث حداقل این است که ۱۰ هزار تومانی خیلی هم بزرگ نیست؛ لااقل در مقایسه با اسکناسهایی که در گذشته در همین مملکت رایج بوده.
حال چه باید کرد؟ (یا همان «خُب حالا که چی؟»)
اگر بخواهیم نتیجه عملی بگیریم باید به این سوال جواب بدهیم که مقدار بهینه برای بزرگترین اسکناسی که باید داشته باشیم چیست؟ یا کلیتر، سبد اسکناس بهینه از نظر بزرگی اسکناسها و تعداد آنها در هر بزرگی چیست؟ یعنی چند تا ۵۰۰ تومانی، چند تا ۱۰۰۰ تومانی و … باید داشته باشیم تا هزینهها حداقل شود؟
خب این سوال تخصصی میشود و من واقعا نمیتوانم به آن جواب بدهم. اما لااقل میشود گفت که برای جواب به این سوال باید نکات زیر را (که له و علیه چاپ اسکناس بزرگتر هستند) در نظر بگیریم:
دلایلی برای چاپ اسکناسهای بزرگتر:
-
مقایسه با خودمان نشان میدهد که اسکناس ۱۰ هزار تومانی هنوز کوچک است (بحث بالا).
-
کوچک بودن اسکناسها باعث تقاضای زیاد برای آنها و در نتیجه صرف هزینههای بسیار زیاد سالانه برای چاپ اسکناس و از رده خارج کردن اسکناسهای کهنه میشود.
-
کوچک بودن اسکناس باعث کارکرد بیش از حد خودپردازها و استهلاک آنها میشود.
-
در حال حاضر هم چکپولهای ۵۰ و ۱۰۰ هزار تومانی تا حد زیادی کارکرد پول را پیدا کردهاند که نشان میدهد تقاضا برای اسکناسهای بزرگتر وجود دارد.
-
در مقایسه با کشورهای دیگر سرانه تعداد اسکناس ما بسیار بیشتر است (منبع پیدا نکردم. اما این را در یک مصاحبهای شنیده بودم).
-
در مقایسه با مثلا آمریکا، که بزرگترین اسکناس در گردشش ۱۰۰ دلاری است، و با گرفتن هر دلار ۱۰۰۰ تومان (که این روزها بیشتر شده است البته!) میبینیم که بزرگترین اسکناس آمریکاییها ۱۰۰ هزار تومانی است. حتی اگر برابری قدرت خرید را مساوی نگیریم و فرض کنیم مقدار کالایی که با ۱۰۰ دلار در آمریکا میتوان خرید نصف مقداری باشد که با ۱۰۰ هزار تومان در ایران میتوان خرید، باز هم میبینیم که بزرگترین اسکناس آنها ۵۰ هزار تومانی است.
البته همه دلایل بالا یک حرف در دلشان دارند و آن هم تاکید بر روی هزینههایی است که نداشتن اسکناس بزرگ تحمیل میکند. اما خب هیچگاه نباید قضایا را یک طرفه دید، و باید در نظر داشت که داشتن اسکناسهای بزرگ هم هزینههایی تحمیل میکند و دلایلی بر علیه آنها هم وجود دارد.
دلایلی علیه چاپ اسکناسهای بزرگتر:
-
چاپ اسکناس جدید هم خودش هزینه بر است: هزینه طراحی، هزینه ایمنسازی،…
-
هر چه اسکناسها بزرگتر شوند انگیزه جعل آنها هم بیشتر میشود و هزینه مبارزه با جعل اسکناس هم بالا میرود.
-
با گسترش پول الکترونیکی نیاز به پول کاغذی کمتر شده است و معاملات بزرگتر را میتوان با پول الکترونیکی انجام داد. به همین دلیل باید هزینهای که قرار است صرف چاپ اسکناس بزرگتر کنیم صرف گسترش پول الکترونیکی در اقتصاد کرد.
-
اسکناسهای بزرگتر جانشین اسکناسهای کوچکتر نیستند. یعنی حتی اگر ۱۰۰ هزار تومانی چاپ کنیم، تقاضای هزار تومانی کمتر نمیشود.
برخی دلایل بیاساس هم علیه چاپ اسکناس بزرگتر گاهی مطرح میشوند. مثل این که چاپ اسکناس بزرگتر باعث تورم میشود یا این کار اثر روانی نامطلوبی در جامعه میگذارد که خب اینها از آن حرفهاست!
نتیجهگیری
البته همان طوری که گفتم نتیجهگیری درست نیاز دارد به داشتن اطلاعات خیلی بیشتری در مورد هزینهها و در مورد موارد له و علیهی که در بالا آوردم و نمیشود همینطوری در باره آن نظر داد. مثلا معلوم نیست که آیا هزینه طراحی و چاپ اسکناس جدید با هزینهای که در حال حاضر برای چاپ اسکناسهای کوچک میپردازیم قابل مقایسه است یا نه. و مثلا اگر این هزینه ۱ به ۱۰۰ باشد و با چاپ اسکناس بزرگتر نیاز به اسکناسهای کوچکتر کمتر شود خب خیلی واضح است که چاپ اسکناسهای بزرگتر به صرفه خواهد بود.
اما، با همه این حرفها، احساس من این است که هنوز جا برای چاپ اسکناس بزرگتر وجود دارد و مخصوصا آن نمودارهای بالا به شکل آزاردهندهای گویا هستند! سبد بهینهی پیشنهادی من (صرفا مبتنی بر شهود و احاساسات!) این است که اسکناسهای ۵۰ و ۱۰۰ هزار تومانی هم باید چاپ کنیم و اسکناسهای زیر هزار تومان را جمع کنیم و آنها را به سکه تبدیل کنیم؛ به طوری که هزار تومانی کوچکترین اسکناس ما بشود (این شبیه دلار هم میشود که از ۱ دلاری تا ۱۰۰ دلاری اسکناس داریم). این کار شاید به فراهم شدن شرایط برای تبدیل واحد پول در آینده (البته بعد از آن که به حول و قوه الهی تورم را رام کردیم!)، به این صورت که هر ۱۰۰۰ تومان یک واحد جدید بشود، هم کمک کند.
به امید ارزش پیدا کردن پول کشور عزیزمان ایران
وای چقدر بحث پول
بگید خود پول کجاست
یعنی دست کیه
تمام نظرات در جاي خود درست به نظر مي رسه.اما مي دونيد مشك اصلي پول نيست كه چه وقت صفرش را بردارند يا چقدر بزرگ بشه اينا همه سرگرميه.خوب اين خيلي اشكاره كه پول با تورم بزرگ ميشه.اين تغيرات بيشتر از اقتصادي بودن سياسيه.يه سياست در قالب اقتصاد.شايد همين رويه باعث شده كه تلاش اقتصادي ها در كشورمون بازي به نظر بياد.ما از ابزار هاي اقتصادي برا ي اجراي سياست هاي سياسي بهره مي گيريم.
باهاتون موافقم که این مسائل مشکل اصلی نیستند و در برابر مشکلات اصلی به قول شما بازی و سرگرمی به حساب بیاد. اما من هم ادعایی در زمینه توان تحلیل و دادن راهکار برای حل مشکلات اساسی کشورمون ندارم و ترجیح میدم فعلا به مسائل کوچکتری که بهتر میفهممشون بسنده کنم.
اما در مورد اون که گفتید این تغییرات سیاسیه، منظورتون مثلا همین چاپ پولهای بزرگتره؟ من شک دارم روی این قضیه. اگر میگفتید ریشههای تورم یک بخشیش دلایل اقتصاد سیاسی داره باز حرفتون رو قبول میکردم. اما این رو فهم نمیکنم که چرا چاپ اسکناس بزرگ رو هم باید سیاسی قلمداد کنیم.
امیر جان باتشکر از مطلب پولکی شما:
1-برای من خیلی پیش اومده که وقی پول درشت تو کیفم هست کمتر از وقتی که پول خردتر تو کیفم دارم خرج کنم. در واقع پول خردتر نقش پول بد را بازی میکنه و زودتر خرج میشه!(این همون قانون گرشام میتونه باشه) به همین خاطر من فکر می کنم این پول درشت یک مقدار از سرعت گردش پول را کم میکنه و در نتیجه میتونه رو تورم اثر منفی داشته باشه، بر عکس اینکه گفته میشه تورم زا هست.
2-چک پول 50 و 100هزارتومانی داره نقش پول را بازی می کنه، مگه چیزی غیر از این هست؟
3-با فرید کاملا موافق هستم، اولویت کار اقدام برای کاهش تورم و ثبات آن است
4-امیر تا استقلال رییس بانک مرکزی تضمین نشده، پست را قبول نکن!این فرید دچارTime inconsistency هستش، بعد به خاطر یک درصد اشتغال بیشتر از کار برکنارت میکنه
بابک در مورد نکته ۲، درسته داره نقش پول رو بازی میکنه اما به این معنی نیست که اسکناسه! یعنی همین استفادهای هم که ازش میشه ظاهرا غیرقانوینه و چک پول یک بار مصرفه و باید پشتنویسی داشته باشه و این حرفا. ولی حالا منظورت چی بود از طرح این نکته؟!
آخه تو کامنت بالا گفته بودی، مگه اسکناس 50 و 100 هزار تومانی هم داری؟
در ضمن آقا این همه کار غیر قانونی میشه، این هم روش:دی
دلیل جمع کردن اسکناس های 50 و 100 هزارتومانی جلوگیری از پولشویی بود
ایران یکی از کشورهای پیشرو در زمینه پولشویی است
محض اطلاع دوستان
مگه اسکناسهای ۵۰ و ۱۰۰ هزار تومانی هم داشتیم اصلا که بخواد جمع شده باشه؟
بعد به فرض هم که این طور باشه، باز هم باید هزینه فایده کرد. که اگر اسکناس ۵۰ یا ۱۰۰ هزار تومانی داشته باشیم چقدر هزینه پول شویی (یا جعل یا سایر خلافکاریها) تحمیل میشه و از اون طرف چقدر هزینه چاپ اسکناس کوچک کم میشه و بعد نتیجهگیری کرد.
با تشکر از امیر رضا
در جواب پول شناس :» نسبت بین ریزترین پول رایج به درشترین آن که هرچه این نسبت بزرگتر باشه نشانه ثبات بیشتر اقتصاد آن جامعه هستش. در مورد سال 50 در کنار یک ریالی اسکناس 10000 ریالی هم بود یعنی نسبت 10000 پس با توجه به خوردترین سکه قابل ضرب حالا یعنی 1000 ریالی اگر با سال 50 بخواهیم مقایسه کنیم باید اسکناس 10000000 ده میلیون ریالی چاپ بشه»
بحث امیر رضا که این نیست. بزارید من حرف ایشون رو یکم خودمونی تر بگم
اگر در سال 1350 (سالی که اسکناس 1000 تومنی چاپ شد) شما با یک 1000 تومنی 5نا لباس می خریدید، در سال 1398(سالی که 10 هزار تومنی چاپ می شود) شما فقط می توانید 1 لباس بخرید.
اما نکته ای که در اینجا باید به اونم توچه بشه این است که دولت ها بر اساس نیازشون پول با ارزش بیشتر رو چاپ می کنند. به طور دقیقتر بگم ارزش پول ایران روز به روز داره کمتر میشه و به همین دلیل 10000 تومنی که در سال 1389 چاپ خواهد شد ارزش 1/50 (یک پنجاهم) پول 1000تومنی در سال 1350 رو داره.
موفق و سبز باشید.
به جای چاپ اسکناس، بهترین کار استفاده از پول الکترونیک و ایمن سازی بستر های آن در کشور است
در اینصورت خیلی از مشکلات و مخارج اضافی هم حذف میشه
توسعه پول الکترونیکی هم به جای خودش لازمه ولی این نیاز به چاپ اسکناس جدید رو بر طرف نمیکنه که. لااقل تا وقتی که هنوز پول الکترونیکی کاملا گسترش پیدا نکرده. به نظر من نباید گفت به جای این یا به جای اون. باید هر دو تاش رو به اندازه بهینه داشت.
این را هم من اضافه کنم که وقتی میگیم پول الکترونیک، لازمه اش این هست که زیرساخت های فناوری اطلاعات ناسبی را داشته باشیم، بله پول الکترونیک مزایای زیادی داره، ولی وقتی به علت مشکلات شبکه های اطلاعاتی نمی تونه کارکرد خودش را داشته باشه، آن وقت اعتماد مردم به این نوع از پول کم میشه و لذا مردم ترجیح می دهند از همون پول سنتی استفاده کنند.
به نظر من اول باید چنتا از 0 های پول ما کم بشه … 2-3 تاش
کاری که ترکیه جسارت انجامش رو داشت و انجام داد و بر مشکلات اقتصادی خود فائق اومد
نه اینکه مستقیم تاثیر داشته باشه
ولی خوب حداقل تو چاپ اسکناس با این بار روانی خیلی موثر هست
کدوم کشور آخه پول 1 میلیون واحدی داره که ما بخایم داشته باشیم
متاسفانه باهاتون مخالفم جناب شعبانی!
اتفاقا برعکس. اول باید بر مشکلات اقتصادی (مثل تورم) فایق اومد و بعد صفرها رو برداشت. ترکیه هم همین کار رو کرد. اول تورمش رو مهار کرد و بعد واحد پولش رو اصلاح کرد. و الا خود اون اصلاح واحد پول باعث غلبه بر مشکلات اقتصادیش نشد.
بعد هم این که این استدلال بار روانی رو من درک نمیکنم راستش. چاپ اسکناس چه بار روانیای داره و چه اثری داره این بار روانی؟
حذف صفرهای پول وقتی لازمه که واحد پول بیش از حد کم ارزش شده باشه و رقمهای پولی خیلی بزرگ شده باشند و این در معاملات مشکل ایجاد بکنه. اما اون رو هم وقتی باید اجرا کرد که علتش (یعنی تورم) مهار شده باشه.
با تشکر از امیر رضا
در مقایسه با سال 50 نسبت ریزترین پول رایج یعنی سکه 1 ریالی در مقابل اسکناس ده هزار ریالی حالا با توجه به ضرب سکه هزار ریالی باید اسکناس ده میلیون ریالی چاپ بشه
با تشکر از امیر رضا باید عرض کنم نسبت بین ریزترین پول رایج به درشترین آن که هرچه این نسبت بزرگتر باشه نشانه ثبات بیشتر اقتصاد آن جامعه هستش. در مورد سال 50 در کنار یک ریالی اسکناس 10000 ریالی هم بود یعنی نسبت 10000 پس با توجه به خوردترین سکه قابل ضرب حالا یعنی 1000 ریالی اگر با سال 50 بخواهیم مقایسه کنیم باید اسکناس 10000000 ده میلیون ریالی چاپ بشه
خیلی ممنون.
البته فکر کنم شما باید مشخص کنید که این که «هرچه این نسبت بزرگتر باشه نشانه ثبات بیشتر اقتصاد آن جامعه هستش» رو بر چه اساسی میگید؟ و آیا مثلا یک کشوری که به ابرتورم دچار شده و این نسبت توش خیلی خیلی بزرگه باز هم از ثبات اقتصادی برخورداره؟
ببین دو حالت داره یا اینکه ما اسکناس بزرگ مثلا 50هزاری چاپ نمیکنیم که در این صورت هزینههای خودش رو داره، یا چاپ میکنیم که باز هزینههای خودش رو داره! یعنی اینکه در هرحال، در هر کدوم این حالتها، هزینههای تورم مطرح هستند و مساله اینه که با وجود تورم بالا مستمرا این هزینهها وجود دارن، چون در حالت اول هزینههای مبادله با ادامه تورم و کاهش ارزش اسکناسهای قدیمی زیاد میشه و در حالت دوم تا تورم هست مثلا هر 5 یا 10 سال یکبار باید یک خونهتکونی در اسکناس و مسکوک انجام بشه. بخاطر همین هم من همه چی رو از چشم تورم میبینم و اگر رییسجمهور بودم تو رو رییس بانک مرکزی میکردم تا مشکل تورم رو حل کنی
بذار به مسئله این طور نگاه کنیم: اگر روزی برسه که ملت تو رو به عنوان رییس جمهور انتخاب کنند، مطمین باش که به سطحی رسیدند که قبلش تونستند مشکل تورم رو حل کنند و دیگه نیازی نیست که من رو رییس بانک مرکزی بکنی. اون موقع من هم دیگه با خیال راحت میشینم پشت پرده و قضیه رو هدایت میکنم!!
طرح جدید سکه 5 تومانی در سال 85 – 56 وارد بازار شد که هزینه ضرب این سکه از ازش اسمی اون بیشتر بود
در زمانی که اقتصاد نادانان کشور چنین حماقتی کردند چاپ اسکناس 10هزارتومانی باید هم عجیب و دور از انتظار باشه
شما میگید 50هزارتومانی یا 100هزارتومانی؟ من میگم 500هزار تا یه میلیون تومانی
چرا که اگر توجه کنید هر اسکناسی که ضرب شد فقط تونست تا مدتی جوابگوی قدرت خرید مردم باشه بطوری که هر 3 سال ضرورت انتشار اسکناس بالاتر رو احساس کردند
باید رمز 1000تومانی تکرار بشه
انتشار یک میلیون تومانی با شرط به ثبات رسوندن تورم
البته ۱ میلیون تومنی هم (لااقل در شرایط فعلی) دیگه خیلی بزرگه! کسی که معامله چند میلیونی انجام میده مگه اسکناس میده که ۱ میلیون تومنی به دردش بخوره؟ البته اگر تورم همچنان پایدار بمونه ممکنه یک روز به اون هم نیاز پیدا بشه. ولی باز این استدلالم هم مبتنی بر اطلاعات کامل نیست و روش اصراری ندارم.
اگه من بودم شما رو رئیس بانک مرکزی میکردم
خب پس خدا رحم کرد که شما رییس جمهور نشدید و قدرت این کار رو ندارید ;)
امیر جان، مثل اینکه برگشتنی هستی!
khobe ama bade chan vaght dg khaz mishe
jaleb bod