در ادبیات اقتصادی Crowding-Out Effect یا اثر برون رانی به وضعیتی گفته می شود که در آن افزایش مخارج دولت منجر به کاهش سرمایه گذاری بخش خصوصی می شود. تعدادی از اقتصاددانان در شاخه ی Religion Economics یا اقتصاد دین در مورد اثر اندازه ی دولت و سهم مخارج دولتی در بخش های مختلف بر میزان هزینه های تخصیص داده شده توسط خانوارها به امور خیریه مذهبی تحقیق می کنند[i]. در این نوشته براساس داده های جمع آوری شده توسط مرکز آمار ایران سوالاتی در مورد رابطه ی اندازه دولت و میزان مشارکت مالی خانوارها در امور مذهبی مطرح می شود.
مرکز آمار اطلاعات هزینه های صورت گرفته شده توسط خانوارهای ایرانی در امور مذهبی را به صورت دو گروه وجوه واجب شرعی و وجوه مستحب شرعی جمع آوری میکند. بررسی داده های مربوط به این وجوهات در بخش شهری و روستایی نتایج جالبی را به همراه دارد:
از سال 1981 میلادی میانگین هزینه های واقعی سرانه خانوارها در وجوهات واجب و مستحب شرعی در هر دو بخش شهری و روستایی به صورت قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. دلیل این اتفاق چیست؟ آیا باید آن را با کاهش درآمد ملی در دوران جنگ مرتبط بدانیم یا اینکه با استقرار حکومت جمهوری اسلامی و سرمایه گذاری دولت در بخش مذهبی، نقش بخش خصوصی در مشارکت های مذهبی کاهش پیدا کرده است و برون رانی دولت در بخش مذهبی نیز رخ داده است؟ اگر کاهش درآمد ناشی از جنگ دلیل کاهش در هزینه های مذهبی بوده است، چرا بعد از جنگ میزان مشارکت خانوارها در امور مذهبی به میزان قبل از شروع جنگ بازنگشته است؟ علاوه بر این این سوال ها، محاسبه ی ضریب همبستگی بین میزان مخارج دولت و هزینه های واجب و مستحب شرعی منجر به نتیجه ای جالب می شود. ضریب همبستگی بین هزینه های دولت و هزینه های مستحب 35%- است در حالی که ضریب همبستگی بین هزینه های دولت و هزینه های واجب 24% است. این نتایج اولیه و سرانگشتی نشان می دهد که اثر برون رانی دولت در ایران همزمان تایید و رد می شود!
i – The ‹Crowding-Out› Effect of Governmental Transfers on Private Charitable Contributions
Does Government Spending Crowd Out Charitable Contributions-
A Positive Model of Private Charity and Public Transfers-
کافه اقتصاد 